Vanwege mijn zorgen over de onderwijskwaliteit hoop ik bij berichten over de grote stille reserve altijd dat al die anderen in mijn plaats terug voor de klas gaan. Da’s vrij kansloos. Zij hopen dat waarschijnlijk ook van mij. Daarom verken ik hieronder wat mij (deels) terug voor de klas zou kunnen krijgen en wat de hindernissen zijn, want ongeveer hetzelfde geldt waarschijnlijk net zo voor al die anderen.
De groep mensen met lesbevoegdheid die wat anders doen dan lesgeven is zo omvangrijk, dat voor het oplossen van het lerarentekort maar een relatief klein deel van hen overtuigd hoeft te worden terug voor de klas te gaan. Allemaal mensen die hun diploma al hebben en vaak ook al ervaring in het beroep. Dat kunnen weinig andere sectoren met personeelstekorten zeggen, die moeten meestal hun nieuwe werknemers eerst nog opleiden.
Het is goed dat deze aantallen opnieuw in de krant staan, want de oplossing voor het lerarentekort werd tot nu toe vaak gezocht in het opleiden van nog meer leraren, terwijl het probleem overduidelijk niet in de aantallen gediplomeerden ligt.
Maar nu de vraag. Hoe krijgen we ze terug voor de klas? Da’s niet zo simpel. Er is overal werk, en leraren zijn hogeropgeleiden met bovengemiddelde communicatieve en organisatorische vaardigheden. Die zijn dus erg gewild. Wel geeft een meerderheid van de vertrokken leraren aan een terugkeer naar de klas niet uit te sluiten. Dat biedt dus perspectief!
Ook ik sluit het niet uit, maar tegelijkertijd zie ik het er op korte termijn niet van komen. In mijn huidige baan ben ik óók hard nodig, heb het er hartstikke leuk, en doe hier ook werk met maatschappelijke relevantie (als schakeltje in een groot geheel dat poogt te zorgen dat u, en de school van uw kinderen, kan rekenen op een betrouwbare stroomvoorziening).
Er zijn dus factoren die mij in mijn huidige werkveld houden, en er zijn ook factoren die ervoor zorgen dat ik mezelf niet (volledig) terug voor de klas zie gaan. Op dat laatste ga ik hier verder in. Afgaand op onderzoek onder andere ex-leraren worden mijn belangrijkste redenen door velen gedeeld.
Deze punten zijn de afgelopen 25 jaar onvoldoende aangepakt en het lijkt er vooralsnog niet op dat hier de komende jaren veel verandering in zal komen. Dan gaat het dus ook niet lukken de benodigde 14% van deze mensen terug te laten keren voor de klas, laten we daar realistisch in zijn. Maar wat misschien wél kan: ze deels laten terugkeren. Ik althans speel weleens met die gedachte. Een school uit de brand helpen die niemand heeft voor de examenklas. Een brugklas Latijn geven, en/of een vierde klas Grieks. Superleuk!
En als dat voor mij geldt, wie weet dan ook voor veel anderen. In bovengenoemd onderzoek geven ex-leraren aan dat de mogelijkheid van een hybride aanstelling hen kan bewegen weer les te gaan geven. En ook in een algemeen onderzoek onder hogeropgeleiden bleek het hybride docentschap veel mensen aan te spreken.
Handig is dan: flexibiliteit van beide banen. Momenteel zie je in de IT nauwelijks vacatures voor minder dan 32 uur. In loondienst althans. Toen ik in de consultancy werkte werden we regelmatig ingehuurd voor twee of drie dagen per week, ook in de IT is er kennelijk dus wel behoefte aan parttime data engineers, ze zijn alleen nog niet op veel plekken op het idee gekomen die mogelijkheid ook in loondienst aan te bieden. Dat zal onder druk van de personeelstekorten op termijn wel gaan bewegen: beter een data engineer voor twee of drie dagen dan een data engineer voor nul dagen, immers.
Ook het onderwijs zou flexibeler kunnen worden. Vrij nemen buiten de schoolvakanties is daar nu nog vaak taboe. Dat vormt voor mij wel een drempel om een klas te gaan draaien naast mijn huidige baan: die twee dagdelen per week dat je lesgeeft bepalen volledig wanneer je op vakantie kunt, en het geld dat je met zo’n mini-aanstelling verdient ben je meteen weer kwijt aan de hoogseizoen-prijzen.
Ook hier zal onder druk van de personeelstekorten wel beweging in gaan komen. In dit artikel een voorbeeld van een bijna-gepensioneerde leerkracht die nog wel wat langer door wilde werken als ze buiten het seizoen op vakantie zou kunnen met haar man die al met pensioen was. Als de keuze is vier weken geen juf of het hele jaar geen juf, is het eerste de slimmere optie. Idem als je voor 36 weken wiskundelessen een wiskundige kunt hebben, of voor 40 weken iemand zonder bevoegdheid voor wiskunde.
Flexibiliteit kan het onderwijs ook bieden door meer maatwerk. Momenteel wordt van leraren vaak een compleet pakket verwacht: je geeft én je vak, met alles wat daarbij hoort (sectievergaderingen, ontwikkelen van lesmateriaal en toetsen, lesvoorbereiding, nakijkwerk, ouderavonden, scholing, vakinhoudelijke excursies) én bent mentor voor klas 3 én gaat mee op schoolkamp én surveilleert in pauzes, bij toetsen, in opvanguren, bij schoolfeesten én verzorgt de voorlichtingsavond ‘alcohol en drugs’ én begeleidt bij sportdagen en andere uitjes.
Als mensen een groot deel van de week verplichtingen hebben bij hun andere baan is zo’n compleet pakket vaak niet handig. Wie op maandag- en donderdagochtend les geeft zou bij zijn andere baan vrij moeten nemen om van woensdag t/m vrijdag op brugklaskamp te gaan. Dat is niet voor iedereen haalbaar. Hetzelfde geldt voor het mentoraat: voor leerlingen is het prettig als hun mentor niet alleen maar op maandag- en donderdagochtend beschikbaar is.
Het kan dus helpen als scholen maatwerk bieden: de één kiest het complete pakket, een ander houdt zich vooral bezig met lesgeven en alles daar om heen, en weer een ander pakt juist mentoraat, uitjes, surveillance en andere taken op waarvoor niet per se een lesbevoegdheid nodig is. Voor dat laatste pakket kunnen ook mensen zonder lesbevoegdheid worden ingeschakeld, die soms specifiek geschoold zijn in coaching of activiteitenbegeleiding.
Een voorbeeld van flexibiliteit in het onderwijs: Londen, waar ze, zo te lezen, op dit gebied al een stuk verder zijn.
Tot zover mijn gedachten over de mogelijkheden het lerarentekort te verkleinen d.m.v. combibanen. Natuurlijk zouden we allemaal liever zien dat het leraarschap als hoofdbaan ook aantrekkelijker wordt, maar daar komt al geruime tijd te weinig beweging in. Dan is het stimuleren van combibanen wellicht een haalbaarder alternatief.